Mistrzostwa w maju

Obecna matura, jak się powszechnie twierdzi, jest łatwa do zaliczenia. Tę opinię potwierdzają co roku reakcje maturzystów – nieomal wszyscy się cieszą, szczególnie na egzaminie z języka polskiego. Niestety, egzamin ten ma jedną wadę, który kładzie się cieniem na wszystkie jego zalety. Otóż niezmiernie trudno zdać go na wysokim poziomie.

Komu więc nie zależy na wielkich wynikach, tylko chce osiągnąć minimum, ten z podniesioną głową może patrzeć w przyszłość. Większość licealistów maturę ma już niejako w kieszeni. Jeśli tylko ktoś potrafi napisać zrozumiale kilkadziesiąt zdań, trzymać się tematu, odróżniać Mickiewicza od Kochanowskiego, a Wokulskiego od Kmicica, zaś wynik 30 proc. go nie hańbi, nic złego w maju nie może mu się przytrafić. Problem mają jedynie ci, którzy chcą wznieść się nad poziomy, tj. ponad przeciętność.

Paradoksalnie maturą nie przejmują się uczniowie słabi i średni, ale dobrzy i bardzo dobrzy. Przypomina to zawody sportowe, podczas których drużyny kiepskie cieszą się, że w ogóle znalazły się w turnieju, natomiast najlepsze zespoły przeżywają katusze z powodu niepewności, czy uda im się wejść do finału i znaleźć się na podium.

Słabi grają jako tako, ale schodzą z boiska w wyśmienitym humorze, natomiast dobrzy grają doskonale, ale kończą mecz w złości, że nie zagrali jeszcze lepiej. Kiedy słabsi uczniowie zachowują się, jakby kończyli przedszkole, a nie liceum, rozbawieni aż do ostatniego dzwonka, ich zdolniejsi i bardziej ambitni koledzy z klasy wstydliwie uczą się do matury. Ale czy do tego egzaminu w ogóle trzeba się uczyć?

Poprzednie pokolenie uzyskiwało świadectwo dojrzałości dzięki ogromnej pracy i niesłychanej cierpliwości. Dlatego najważniejszymi cechami uczniów były pracowitość i systematyczność. Nauka w szkole polegała na tępieniu lenistwa i wyrabianiu nawyku ciągłej pracy nad sobą.

Trzeba było przeczytać masę książek, odrobić mnóstwo prac domowych, wysłuchać niezliczonych objaśnień nauczycieli o tym, co poeta chciał powiedzieć. Po kilkuletnim morderczym wysiłku w poznawaniu literatury od antyku po współczesność, do tego wielu tekstów od deski do deski, zostawało się dopuszczonym lub nie – bo nauczyciel miał kiedyś takie prawo – do zdawania matury.

Teraz jest zupełnie inaczej. Zakłada się, że matura jest dla każdego, kto przebrnął przez liceum. Jak to się mówi potocznie, absolwentowi szkoły średniej świadectwo zdania matury należy się jak psu zupa. Uczeń ma za zadanie tylko przygotować się do zjedzenia tej zupy. Przede wszystkim chodzi o zrozumienie reguł rządzących egzaminem.

Dlatego najważniejsze nie jest wbijanie sobie do głowy ogromnej wiedzy, lecz wprawianie się w zasadach egzaminacyjnych. Trzeba wiedzieć, o co w tym wszystkim chodzi, jak się rozwiązuje testy, odpowiada na pytania i pisze wypracowanie pod tzw. klucz. Kto nie zna reguł i zasad, nie pomoże mu żadna wiedza merytoryczna.

Poprzednie pokolenia do matury głównie wkuwały, natomiast obecne powinny uczestniczyć w co najmniej kilku próbnych egzaminach – aby pojąć, na czym polega gra. Przypomina to przygotowywanie się do mistrzostw w piłce nożnej, podczas którego drużyny rozgrywają mecze towarzyskie, aby doświadczyć gry. Jeśli chce się wygrać, trzeba przede wszystkim grać.

Jeśli chce się zdać maturę, trzeba ją parę razy pozdawać na próbę. A zatem dzisiejsi maturzyści uczą się, rozwiązując próbne testy, sprawdzając, co potrafią i na jakie miejsce w rozgrywkach mogą liczyć. Nie chodzi wcale o zgromadzenie najwyższej wiedzy, lecz o poużywanie sobie w ćwiczeniach próbnych.

Mecz towarzyski o niczym naprawdę ważnym nie decyduje, dlatego można rozegrać go na pewnym luzie. To tylko sprawdzian umiejętności, predyspozycji i wytrzymałości na stres. Najważniejsze o co w nim chodzi, to sam fakt uczestniczenia w grze.

Tak samo jest z próbną maturą – chodzi tylko o to, aby nabrać pewności siebie, sprawdzić, jak się gra z przeciwnikiem, jak rozwiązuje się testy, jak wykorzystuje się czas, czy odczuwa się pustkę w głowie, czy przypomina się to, co mówił trener, tzn. nauczyciel itd. Próbne ćwiczenia są właśnie po to, aby poznać swoje dobre i złe strony, a w razie porażki wiedzieć, nad czym należy szczególnie popracować.

Przysłowie mówi, że przyzwyczajenie jest drugą naturą człowieka, więc jak się uczeń przyzwyczai rozwiązywać próbne testy maturalne, to i z właściwymi sobie poradzi. O poziomie zawodnika świadczą treningi, w których wziął udział. Kto nie przesiedział odpowiedniej liczby godzin w szkolnej ławce lub przy domowym biurku, rozwiązując próbne testy, tego na właściwym egzaminie tak zacznie boleć tyłek, że nie będzie w stanie myśleć i podda się przed czasem.

Jak napisał Czesław Miłosz, poeta pamięta, gorzej natomiast z uczniami. Maturzyści zapominają na potęgę i potem na egzaminie wypisują bzdury. Zaraz po egzaminie uświadamiają sobie, jak wiele błędów popełnili, i zaczynają wpadać w panikę. Dręczą się, czy ich praca nie zostanie zdyskwalifikowana z tego powodu, że pomyliło im się Odrodzenie z Oświeceniem albo Orzeszkowa z Nałkowską?

Czy zostanie uznana praca, w której niepoprawnie zapisano imiona bohaterów albo poprzekręcano ich nazwiska? A co z gatunkami literackimi? Czy przejdzie zdanie, w którym Pana Tadeusza nazwano powieścią (powinno być: epos) a Wesele nowelą (powinno być: dramat)? Chcą wiedzieć, jakie braki mogą zadecydować, że w ogóle matury nie zdali.

Przede wszystkim nie ulegajmy panice. Tak jak na mistrzostwach często zdarza się, że pierwszy mecz drużyna rozegra słabo, tak samo maturzyście może szczególnie źle pójść pierwszy przedmiot. Co by jednak nie było, matura nie składa się z jednego egzaminu, lecz z wielu. Trzeba więc trzymać się zasady, że nadzieja umiera ostatnia, i jakby nigdy nic przystępować do kolejnych egzaminów.

Poza tym niezadowolenie z siebie jest normalnym uczuciem, ogarnia ono nawet tych, którzy – jak się później okazuje – zdali dany przedmiot na 100 procent. Niejednemu pesymiście, który wszem wobec nagadał, jak to mu słabo poszło, jest potem wstyd, gdy okaże się, że zdał najlepiej ze wszystkich. Dlatego nie przesadzajmy z czarnymi myślami. Jeśli już chcemy panikować, to lepiej teraz, gdy do matury zostało parę miesięcy i można jeszcze wszystko zmienić. Podstawy zdawanego przedmiotu trzeba zatem opanować.