WOS, matura 2016 - poziom rozszerzony - pytania i odpowiedzi

O jednym ze zjawisk społecznych

Większość chorób budzi u zdrowych współczucie, a osoba chora otrzymuje specjalne „przywileje”. Kiedy jednak chorobę uważa się za niezwykle zakaźną albo niehonorową i wstydliwą, może się zdarzyć, że „zdrowe” społeczeństwo odrzuca cierpiące na nią osoby. Tak jest w przypadku chorych na AIDS. Postawy takie i towarzyszące im zachowania nie opierają się zazwyczaj na rzetelnej wiedzy. Rodzą się ze stereotypów i mylnego lub tylko częściowo prawidłowego pojmowania sprawy.

O jednej z metod rozwiązywania konfliktów

Metoda doprowadzenia do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu na drodze dobrowolnych negocjacji prowadzonych przy udziale trzeciej osoby, neutralnej wobec stron i ich konfliktu, która wspiera przebieg negocjacji, łagodzi powstające napięcia i pomaga – nie narzucając jednak żadnego rozwiązania – w wypracowaniu kompromisu.

O procesach demograficznych w Europie

Zmiany procesu reprodukcji, jakich doświadcza Polska po 1989 roku, wpisują się w przemiany demograficzne obserwowane w Europie od lat sześćdziesiątych [XX wieku]. Doprowadziły [one] do ustalenia się nowego porządku demograficznego na kontynencie nazwanego przez Dirka van de Kaa „nową demografią Europy”. [...] Europa jest kontynentem najbardziej zaawansowanym w wydłużaniu życia ludzkiego, ale jednocześnie w wielu krajach [...] [dzietność] spadła do bardzo niskiego lub niskiego poziomu. [...]

W 2012 roku aż 14 spośród 27 krajów Unii miało wartość TFR [przekrojowy współczynnik dzietności ogólnej] nieprzekraczającą 1,5 [dziecka na kobietę w wieku rozrodczym], a w 6 krajach wartość tego miernika pozostawała poniżej 1,35 (Grecja, Hiszpania, Polska, Portugalia, Słowacja i Węgry).

Rysunek satyryczny

O rodzaju kultury

Kultura ta jest chyba najbardziej rynkową gałęzią kultury w ogóle. Utrzymuje się samodzielnie (nie potrzebuje dotacji) i przynosi zyski. Dawniej, jeśli chciało się zobaczyć, dajmy na to, dzieło Alfonsa Muchy, trzeba było pojechać do Pragi, dziś można na nie spoglądać przy porannej herbacie – patrzy na nas w zminiaturyzowanej formie z kubka. Bo to kolejna cecha przemysłu tej kultury – dopasowanie pod względem formy do szerokiego odbiorcy.

Tabela. Źródła wiedzy o powstaniu warszawskim

Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce

Opis A.
Mniejszość, do której przynależność – podczas przeprowadzonego w 2011 r. Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań – zadeklarowało 43 880 obywateli polskich. Tradycyjnie zamieszkiwała na południowo-wschodnich terenach województwa podlaskiego. Na terenie 9 gmin tego województwa przedstawiciele mniejszości stanowią obecnie ponad 20% mieszkańców, w tym w 4 – ponad 50%.

Opis B.
Mniejszość, do której przynależność – podczas przeprowadzonego w 2011 r. Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań – zadeklarowało 7 353 obywateli polskich. Mieszka w rozproszeniu, przede wszystkim w dużych miastach. Napływała do Polski ze względu na stosunkowo najlepsze (na tle nieustannych pogromów w Europie Zachodniej) warunki bezpiecznego życia i rozwoju własnej kultury oraz gwarantowaną przywilejami królewskimi autonomię gmin wyznaniowych. Stanowiła w okresie II RP około 10% ludności, a drastyczny spadek jej liczebności miał miejsce w okresie II wojny światowej.

Opis C.
Mniejszość, do której przynależność – podczas przeprowadzonego w 2011 r. Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań – zadeklarowało 16 725 obywateli polskich. Większość jej przedstawicieli prowadziła niegdyś wędrowny tryb życia. Mieszkają w rozproszeniu, głównie w miastach. Jest to konsekwencją przymusowej polityki osiedleńczej prowadzonej przez władze PRL.

Wykres. Czy widzi Pan(i) zagrożenie nadużyć, czy nawet fałszerstw wyborczych w przypadku:

O powstaniu państwa według jednej z ideologii

Państwo jest produktem i przejawem nieprzejednanego charakteru przeciwieństw klasowych. Państwo powstaje tam, wtedy i o tyle, gdzie, kiedy i o ile przeciwieństwa klasowe z przyczyn obiektywnych nie dają się pogodzić. I odwrotnie – istnienie państwa jest dowodem, że przeciwieństwa klasowe są nie do pogodzenia.

O jednej z metod podziału mandatów

W metodzie Sainte-Laguë proporcjonalnego podziału mandatów dokonuje się, dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby nieparzyste, a następnie, z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle największych, ile jest mandatów do obsadzenia w danym okręgu.

O różnych formach aktywności obywatelskiej

Opis A. Kilkaset osób uczestniczyło w manifestacji przed komisariatem policji.

Opis B. To ludzie, a nie metry, produkują śmieci! – takie hasło wznosili uczestnicy pikiety, którzy nie zgadzają się z metodami rozliczeń opłat za usuwanie odpadów.

Opis C. Do Sejmu RP został wniesiony obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt.

Fragment mapy politycznej Afryki, Europy i Azji

Polskie konstytucje

Fragment A.
W imię Boga Wszechmogącego! My, Naród Polski, dziękując Opatrzności za wyzwolenie nas z półtorawiekowej niewoli, wspominając z wdzięcznością męstwo i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń, które najlepsze wysiłki swoje sprawie niepodległości bez przerwy poświęcały, [...] tę oto Ustawę Konstytucyjną na Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej uchwalamy i stanowimy.

Fragment B.
W imię Boga w Trójcy Świętej Jedynego. Stanisław August z Bożej Łaski i Woli Narodu Król Polski, Wielki Książę Litewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki, Żmudzki, Kijowski, Wołyński, Podolski, Podlaski, Inflancki, Smoleński, Siewierski i Czernichowski, wraz ze Stanami Skonfederowanymi w liczbie podwójnej Naród Polski reprezentującymi.

Fragment C.
W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy [...] możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej [...].

Fragment D.
Polska Rzeczpospolita Ludowa jest republiką ludu pracującego. Polska Rzeczpospolita Ludowa nawiązuje do najszczytniejszych postępowych tradycji Narodu Polskiego i urzeczywistnia idee wyzwoleńcze polskich mas pracujących.

Fragment mapy politycznej Europy

O władzy wykonawczej w jednym z państw europejskich

Rząd [...] jest organem władzy wykonawczej powoływanym przez prezydenta, odpowiedzialnym przed parlamentem. Kolegialnym organem rządu uprawnionym [...] do rozpatrywania najważniejszych spraw znajdujących się w gestii rządu jest Rada Ministrów [...]. Posiedzeniom Rady [Ministrów] przewodniczy prezydent [...]. Stosunkowo rzadko zwoływane są przez premiera posiedzenia tzw. rady gabinetowej (członków Rady Ministrów obradujących pod nieobecność prezydenta), organu pozakonstytucyjnego, „rozważającego” wstępnie sprawy, które mają być przedłożone Radzie [Ministrów].

O jednej z kompetencji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 159.1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. [...]

Kompetencje organów władzy Rzeczypospolitej Polskiej w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa

• Ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe.
• Decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.
• Zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa.
• Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi.
• Mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych.

O terenowych organach władzy publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej

Opis A. Jest organem stanowiącym i kontrolnym gminy. Członkowie tego organu wybierani są w powszechnych wyborach bezpośrednich.

Opis B. Jego pracami kieruje starosta. Jest wybierany przez organ stanowiący powiatu.

Opis C. W celu realizacji powierzonych mu zadań wydaje zarządzenia. Może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej działające w województwie.

Przepisy prawne z kodeksów obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej

Przepis A.
Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.

Przepis B.
Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu.

Przepis C.
Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków [...].

Fragment pisma procesowego

Fragment aktu prawnego chroniącego prawa człowieka

Trybunał może przyjmować skargi każdej osoby, organizacji pozarządowej lub grupy jednostek, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez jedną z Wysokich Układających się Stron praw zawartych w niniejszej konwencji lub jej protokołach. [...]

Z raportu rocznego Amnesty International z 2013 r.

Setki osób, indywidualnie i w grupach, skazywano na wiele lat więzienia lub wysyłano ich do obozów reedukacji przez pracę [...], aby [...] ograniczać ich wolność słowa i wyznania. [...] Władze dalej prowadziły kampanię „mocnego uderzenia”, skazując za czyny, które określano jako przejaw „nielegalnych religijnych i separatystycznych działań” [...] 9 Ujgurów zostało skazanych na wyroki od 6 do 15 lat więzienia za rzekome uczestnictwo w „nielegalnych działaniach religijnych”.

Wykres. Mechanizm równowagi rynkowej – przypadek dóbr typowych

Tabela. Struktura dochodów budżetu państwa w Rzeczypospolitej Polskiej w 2012 r.

Z rezolucji organu ONZ nr 1973 z 2011 r.

[...] Działając na mocy rozdziału VII Karty Narodów Zjednoczonych,
1. Domaga się natychmiastowego zaprzestania ognia i wszelkiej przemocy oraz ataków i znęcania się nad ludnością cywilną [...].

O powstaniu organizacji międzynarodowej na obszarze poradzieckim

W 1991 roku prezydent ZSRR Michaił Gorbaczow dążył do reintegracji państwa związkowego. W grudniu tego roku za sprawą przywódców trzech republik związkowych – Rosji, Białorusi i Ukrainy – doszło w białowieskich Wiskulach do innego rozwiązania. Potwierdzono je następnie w Kazachstanie, gdzie podpisano Deklarację Ałmatyńską. Na gruzach ZSRR powstała nowa organizacja międzynarodowa.

Fragment mapy politycznej Europy i Azji

Szef parlamentu Turcji o UE: Bruksela potrzebuje Ankary
– Turcja chce w tej chwili wchodzić do Unii Europejskiej? [...]
– Tak, natomiast problemem jest stanowisko niektórych wiodących państw członkowskich. Są kraje, jak Francja czy Południowy Cypr [...], które cały czas to uniemożliwiają i stawiają różne przeszkody na naszej drodze do Unii Europejskiej. [...] Rok 2014 został w Turcji ogłoszony rokiem Unii Europejskiej, zostało powołane odrębne ministerstwo ds. Unii Europejskiej, więc to najlepiej odzwierciedla, że nasze aspiracje są cały czas aktualne. Unia Europejska też nie powinna lekceważyć znaczenia, jakie będzie miało przyjęcie Turcji w jej szeregi. [...] Jesteśmy dużym i silnym narodem, dobrze wykształconym, młodym społeczeństwem. Mimo że jesteśmy krajem muzułmańskim, opieramy się na wartościach demokratycznych. Wejście Turcji do Unii Europejskiej mogłoby także trochę zmienić jej charakter z bloku polityczno-gospodarczego na globalną potęgę także strategiczną [...].

O jednym z funduszy UE

[W]spiera finansowo realizację przedsięwzięć w dziedzinach ochrony środowiska oraz sieci transeuropejskich. Od 2007 r. z funduszu można także wspierać przedsięwzięcia związane ze zrównoważonym rozwojem [...]. Od 2014 r. [...] wspierane są (do dyspozycji jest [dodatkowa] kwota w wysokości 10 mld EUR) projekty w dziedzinie infrastruktury transportowej [...] [P]rzeznaczony jest dla państw członkowskich, których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca nie przekracza 90% średniej unijnej. W obecnym okresie programowania przypadającym na lata 2014–2020 korzysta [z niego] 15 państw członkowskich: [przyjęte w XXI wieku oraz Grecja i Portugalia. Przeznaczono na niego w tym okresie blisko 63,4 mld EUR, z czego dla Polski – 23,2 mld EUR].