Historia, matura 2019 - poziom rozszerzony - pytania i odpowiedzi

Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Z początku były to piktogramy, schematyzowane przedstawienia konkretu, które jednak już wkrótce wyzyskiwano do wyrażenia zbliżonych pojęć. Jednocześnie też znaki, w liczbie ok. 600, stawały się coraz bardziej schematyczne, gdyż wyciskano je w miękkiej glinie za pomocą rylca.


Źródło 2. Mapa

Źródło 1.
Fragment dzieła Tukidydesa Z największym zapałem przemawiał za wyprawą Alkibiades [...]. Ciesząc się [...] poważaniem obywateli, pragnął roztaczać przepych – żył ponad stan [...] i trwonił pieniądze. To właśnie w niemałej mierze przyczyniło się do upadku państwa [...]. Wielu bowiem obywateli, przerażonych ogromem zbytku, jaki w życiu prywatnym roztaczał [...], powzięło podejrzenie, że dąży do tyranii. Ludzie ci stali się jego wrogami i mimo że w życiu publicznym miał wielkie zasługi jako strateg, [...] powierzali sprawy wojskowe innym [...]. Niektórzy metojkowie [...] donosili o tym, że w domach prywatnych odbywają się parodie misteriów. O udział w tym obwiniano Alkibiadesa. Wówczas [...] jego wrogowie [...] wołali, że [...] zmierza do obalenia demokracji.


Źródło 2.
Fragment dzieła Plutarcha Początek rozkładu i słabości stosunków w [państwie] datuje się mniej więcej od czasu, kiedy [po wygraniu wojny] obłowili się złotem i srebrem. Atoli oparty na równości porządek, dotyczący gospodarstw domowych, których liczbę Likurg oznaczył i zarazem zawarował [...], utrzymywał się i ratował państwo od skutków innych błędów. Kiedy zaś pewien wpływowy mąż [...] został eforem, [...] postawił wniosek, ażeby wolno było darować za życia i rozporządzać w testamencie domem i działem. [...] Inni zaś z chciwości przyjęli wniosek i nadali mu moc prawną, przez co zniszczyli najlepsze urządzenie. [...] W krótkim czasie bogactwo skupiło się w niewielu rękach, w państwie zaś zapanowało ubóstwo, pociągające za sobą deprawację, zawiść i niechęć do posiadających.

Źródło 1. Fragmenty kronik

Fragment kroniki A: Syn westalki Rei Sylwii i rzekomo boga Marsa. Chował się między pastuchami i trudnił się rozbojem, a mając lat 18, założył maleńkie miasto na wzgórzu palatyńskim 21 kwietnia w 3 roku 6 olimpiady.

Fragment kroniki B: [1037]. Założył Jarosław gród wielki, w którym to grodzie jest Złota Brama; założył cerkiew Świętej Sofii, metropolię, a potem cerkiew na Złotej Bramie [...]. I za niego poczęła wiara chrześcijańska krzewić się i rozszerzać [...].

Fragment kroniki C: Do stóp murów przybyli morzem i ponad wodę wznieśli most, a następnie atakowali. Przez pięćdziesiąt dni trwała walka. Na pięćdziesiąty dzień szturmu sułtan nakazał wolną grabież. [...] Uczynili ludność miasta niewolnikami i zabili jej cesarza [...]. Zwycięstwo zostało osiągnięte przez sułtana Mehmeta chana w roku [831] od hidżry.



Źródło 2. Mapa

Źródło 1.
Fragment kroniki średniowiecznej Zdarzyło się zaś w owych dniach, że Rościsław, książę słowiański, ze Świętopełkiem posłali [...] do cesarza Michała, pisząc tak: „Uczą nas rozmaicie. A my, Słowianie, ludzie prości, nie mamy nikogo, kto by nas nakierował ku prawdzie i ukryte znaczenia wyłożył. Przeto, dobry panie, poślij nam takiego męża, który by nam wszelką prawdę wyłożył”. Wtedy cesarz powiedział do filozofa Konstantyna: „Weź oto dary liczne i ruszaj, wziąwszy ze sobą brata swojego, Metodego”.


Źródło 2. Awers współczesnej monety euro

Fragment traktatu pokojowego
[Z]iemia chełmińska ze swoimi grodami, miastami [...], również cała ziemia pomorska [...] będą należały [...] do wspomnianego najjaśniejszego pana Kazimierza, króla i Królestwa Polskiego [...]. Winniśmy zaś my, Ludwik, mistrz wspomniany, i każdy następca nasz, podniesiony do godności [wielkiego] mistrza [...] najjaśniejszemu panu Kazimierzowi królowi i następcom jego, królom polskim [...] złożyć przysięgę należnej wierności oraz zachowania obecnego pokoju [...].


Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Zacytowany tekst jest fragmentem układu pokojowego z roku

Fragment dokumentu z epoki

2. Aby [...] na wojnę moskiewską 4 tysiące Gwaskonów [Gaskończyków] posłał i na sześć miesięcy żołd im zapłacił, a król potem, żeby im z skrzynki swej zapłacił.
3. Aby król kosztem swym na morzu armatę chował i narwickiej nawigacyjej zabronił. [...]
5. Aby król do Korony z państw swych powinien był wnaszać na każdy rok czterykroć sto tysięcy i pięćdziesiąt tysięcy złotych.
6. Aby wszystkie długi królewskie i Rzplitej [Rzeczpospolitej] popłacił [...].


Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Nazwa cytowanego dokumentu używana w historiografii to

Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Tego samego dnia doszło do jednej z najgłośniejszych w naszych dziejach bitew, bez wątpienia najsławniejszej w wojskowej biografii hetmana. Kanclerz miał do dyspozycji dwa tysiące Węgrów i cztery tysiące Polaków, w tym około trzy tysiące siedemset jazdy. Pod jego rozkazami pozostawali dwaj późniejsi hetmani wielcy – Żółkiewski i Chodkiewicz [...]. Armia arcyksięcia poszła w rozsypkę, w ciągu dwóch zaledwie godzin [hetman] rozwiał jego marzenia o polskiej koronie. [...] Lecz nie był to jeszcze kres satysfakcji kanclerza. Następnego dnia otoczony [...] arcyksiążę poddał się do niewoli.

Fragment aktu założenia konfederacji
My senatorowie, ministrowie [Rzeczypospolitej], widząc, że już dla nas nie masz [Rzeczypospolitej], iż sejm dzisiejszy, na niedziel tylko sześć zwołany, przywłaszczywszy sobie władzę prawodawczą na zawsze, a już przeszło przez lat półczwarta [tj. trzy i pół roku] ciągle ją ze wzgardą praw uzurpując, połamał prawa kardynalne, zmiótł wszystkie wolności szlacheckie, a w dniu trzeciego maja w rewolucję i spisek przemieniwszy się, nową formą rządu, za pomocą mieszczan, żołnierzy, narzuconą sukcesję tronu postanowił, królowi od przysięgi, na pacta conventa wykonanej, uwolnić się dozwolił, władzę królów rozszerzył, rzeczpospolitą w monarchię zamienił, szlachtę bez posesji od równości i wolności odepchnął [...], w wojnę szkodliwą przeciwko Rosji, sąsiadki naszej najlepszej, najdawniejszej z przyjaciół i sprzymierzeńców naszych, wplątać nas usiłował.

Źródło 1. Fragment patentu cesarza Ferdynanda
Kraków nie dopełnił [...] warunków swego niepodległego bytu. [...] Kiedy [...] miasto popadło pod władzę pewnej liczby konspiratorów, którzy uzurpowali sobie tytuł rządu rewolucyjnego na całą Polskę, i powoływali mieszkańców wszystkich prowincji dawnego Królestwa Polskiego do powstania i wzięcia za broń przeciw istniejącym rządom, uzbrojone bandy z terytorium Krakowa napadły i nasze kraje. Rezultatem tych deliberacji była umowa [...], na mocy której trzy opiekuńcze mocarstwa, odwołując i uchylając się od traktatów zawartych 3 maja 1815 r. względem miasta Krakowa, postanowiły w mowie będące miasto i okręg jego oddać w posiadania nasze, tak jak było przed pokojem wiedeńskim 14 października 1809 r. za panowania naszego najjaśniejszego ojca i poprzednika.


Źródło 2. Mapa. Ziemie polskie w I połowie XIX wieku

Źródło 1. Fragment konstytucji
Artykuł 5. Korona książęca [...] jest dziedziczną w osobie Króla Saskiego, jego potomków, dziedziców i następców w porządku następstwa ustanowionego w domu saskim. Artykuł 6. Rząd jest w osobie króla. On sprawuje w całej swojej zupełności urzędowanie władzy wykonawczej. Od niego wychodzą projekta ustaw.


Źródło 2. Ilustracje. Godła państwowe

Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Regulacja uwłaszczeniowa stworzyła [...] dość duże gospodarstwa kmiece oraz poważną liczebnie grupę ludności bezrolnej. Po uwłaszczeniu [...] nasiliły się procesy rozdrabniania gruntów chłopskich [...] i powiększania gospodarstw [...] kosztem drobnych rolników, [...] następowała również koncentracja ziemi [...] w rękach właścicieli folwarków. Szybko rosło zatrudnienie najemne w folwarkach i u bogatych chłopów.


Źródło 2. Stan posiadania gruntów uprawnych przed i po uwłaszczeniu

Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Tocząca się [na wschodzie] wojna [...] nie ułatwiała prób reformowania finansów publicznych i poprawy trudnej sytuacji ekonomicznej kraju. [Zamówienia wojskowe] stymulowały jednak rozwój gospodarczy kraju, a rosnąca inflacja [...] początkowo także przynosiła pewne korzyści. Niewątpliwie niekorzystnym efektem występowania wysokiej inflacji były trudności ze zrównoważeniem budżetu, ponieważ dochody uzyskane w postaci podatków szybko traciły na wartości, zakupy dokonywane przez państwo wiązały się z wyższymi wydatkami. To powodowało powstawanie deficytu, który finansowano drukowaniem pieniądza, co z kolei powiększało inflację. Ten samonapędzający się mechanizm, którego nie udało się zatrzymać żadnemu z dotychczasowych rządów, ostatecznie doprowadził do hiperinflacji nieprzynoszącej żadnych korzyści. Nie można było zwlekać. Konieczna była reforma.


Źródło 2. Karykatura

Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Po tajnych negocjacjach radziecki komisarz spraw zagranicznych [...] i niemiecki minister [...] zawarli w miasteczku Rapallo traktat o nieagresji, anulowaniu reparacji, wymianie handlowej i tajnej współpracy wojskowej [...]. Było to pierwsze powojenne zagrożenie dla naszego kraju. [...] Konsekwencją Rapallo było pogwałcenie wersalskich postanowień w postaci ścisłej współpracy Reichswehry z Armią Czerwoną. We współdziałaniu z nowym partnerem i na jego terytorium Niemcy rozpoczęły produkcję czołgów, samolotów, broni chemicznej, czego nie mogły [...] robić u siebie.


Źródło 2. Karykatura z epoki

Utwór Jana Lechonia z okresu II wojny światowej
Przez te same doliny, tymże Tybru brzegiem
Znów idą jak przed laty ściśniętym szeregiem,
I płynie ta, co tutaj kiedyś się zrodziła,
„Piosenka stara, wojsku polskiemu tak miła”.

Jakąż drogę odbyłaś, aby raźnym chórem
Znów dźwięki Twe zabrzmiały pod włoskim lazurem,
By mógł Cię żołnierz tułacz na nowo zanucić,
Przez ileż przeszłaś granic, ażeby tu wrócić?

Od śniegów szłaś Sybiru do pomarańcz gaju
I teraz z żołnierzami powracasz do Kraju,
I żadna siła złego ni przemoc olbrzyma,
Stająca ci na drodze – dojść Cię nie powstrzyma.

[...]

I kiedy trakt Cezara pod ich krokiem dudni,
Słyszą dzwonek na nieszpór i żuraw u studni
I niosą dniem i nocą sztandary niezdarte,
I przejdą, przejdą Tyber i Wisłę, i Wartę.

Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Siły północnokoreańskie rozpoczęły agresję [...], po dwóch dniach walki zajmując Seul. [Ich przywódca] był przekonany, że wojska amerykańskie nie będą interweniować na Półwyspie [...]. Biały Dom uznał, że agresja jest bezpośrednim wyzwaniem dla amerykańskiej doktryny „powstrzymywania” [...].


Źródło 2. Rysunek satyryczny

Zadanie zawiera pięć tematów. Wybierz jeden z nich do opracowania.

1. Porównaj sytuację niewolników w społeczeństwach starożytnego Bliskiego Wschodu, Grecji i Rzymu.

2. Karol Wielki był prekursorem zjednoczonej Europy. Ustosunkuj się do powyższej tezy, charakteryzując dokonania tego władcy w aspekcie politycznym, gospodarczym i kulturowym.

3. Przedstaw wpływ idei oświeceniowych na zmiany ustrojowe, społeczno-gospodarcze i kulturowe w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej.

4. Brak wiary w zwycięstwo, dysproporcja sił czy obojętność Europy na los Polaków? Scharakteryzuj przyczyny upadku powstania listopadowego i oceń, która z nich miała decydujący wpływ na jego klęskę.

5. Polska wobec agresji sąsiadów. Scharakteryzuj i oceń postawę polskiej armii, władz i społeczeństwa, a także sojuszników Polski w trakcie wojny obronnej w 1939 roku.