Historia, matura próbna 2020 - poziom rozszerzony - pytania i odpowiedzi

Ukazany na fotografii motyw architektoniczny nawiązuje do antycznej budowli o nazwie

A. Zikkurat.

B. Partenon.

C. Erechtejon.

D. Panteon.

Uzasadnienie:

.........................

.........................

Oto zaś historyczne tło […] reformatorskich wystąpień Tyberiusza [Grakchusa]: Rzymianie, zdobywając w wojnach […] ziemie, częściowo sprzedawali je, częściowo zamieniali na posiadłości państwowe. Te posiadłości państwowe oddawali w dzierżawę ludziom, którzy posiadali mało ziemi albo jej wcale nie posiadali, z obowiązkiem płacenia niewielkich podatków na rzecz skarbu publicznego. Z czasem jednak bogatsi zaczęli płacić większe stawki i w ten sposób wyzuli mało zamożnych chłopów z ich posiadłości.

.........................

.........................

.........................

.........................

Zaznaczyć należy, że o ile przez łagodność i starania wielkiego króla Bolesława, chwała królestwa polskiego […] wzrosła, o tyle przez bezbożność tego Bolesława zmalała. […] I w tym samym stopniu, w jakim tamten, zakładając biskupstwa i wspierając je darami królewskimi, podniósł godność biskupią, ten przez okrutne zamordowanie świętego Stanisława, kapłana Bożego, godność […] kapłaństwa znieważył. […] Albowiem z powodu morderstwa, którego się na błogosławionym męczenniku Stanisławie dopuścił, nie tylko korona spadła z jego głowy i głowy potomków jego, lecz i Polska sama […] utraciła sławę i godność królewską. O ile tamten Bolesław rozszerzył panowanie narodu swojego, o tyle ten, jako król niemądry, zgubił naród […] i sprawił, że Polska opuszczona została.

Przede wszystkim naszym słowem królewskim przyrzekamy w pełni utrzymywać wszystkich mieszkańców naszego królestwa przy wszelkich prawach, danych im przez poprzedników naszych. […]

Przyrzekamy również, że ani żadnych nowych ustaw nie wydamy, ani nie polecimy wzywać ziemian na wojnę bez zgody sejmiku ziemskiego […].

Władca: .........................

Okoliczności wystawienia:

.........................

.........................

A iż w Rzeczypospolitej naszej jest niezgoda niemała w sprawie religii chrześcijańskiej, zabiegając temu, aby się z tej przyczyny między ludźmi rozterka jaka szkodliwa nie wszczęła, którą po innych królestwach jaśnie widzimy, obiecujemy to sobie wspólnie, za nas i potomków naszych, iż którzy jesteśmy różni w wierze, pokój między sobą zachować a dla różnej wiary i odmiany w kościołach krwi nie przelewać, ani nie karać konfiskatą dóbr, [utratą czci], więzieniem i wygnaniem i zwierzchności żadnej ani urzędowi do takowego postępowania żadnym sposobem nie pomagać.

Nazwa: .........................

Okoliczności uchwalenia:

.........................

.........................

Władca: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

Kierunek ten, [rozwijał] się przede wszystkim w XVII w. [Jego] podstawowym założeniem było przekonanie, że o bogactwie kraju decydują zgromadzone zasoby kruszców (srebra i złota). Jest to potęga trwała, w przeciwieństwie do dóbr żywnościowych, które są nietrwałe. […] [C]elem państwa powinno być uzyskiwanie dodatniego bilansu w handlu zagranicznym, aby pieniądz kruszcowy przywozić do kraju.

.........................

Nazwa: .........................

Wyjaśnienie genezy:

.........................

.........................

Skutek: .

........................

.........................

Obóz cesarski w Berlinie, 21 listopada 1806 r.

Art. 1. Wyspy brytyjskie są ogłoszone w stanie blokady.

Art. 2. Wszelki handel i wszelka korespondencja z wyspami brytyjskimi są wzbronione […].

Art. 7. Żaden okręt przybywający wprost z Anglii albo z kolonii angielskich, albo który tam był od czasu ogłoszenia tego dekretu nie będzie przyjęty w żadnym porcie […].

Źródła i materiały do nauczania historii, red. S. Sierpowski, Warszawa 1998, s. 152.

Rok	Liczba statków
1805	1194
1806	377
1807	58
1808	32
1809	51
1810	291
1811	50
1812	34

Ze względu na nasze sumienie oraz przyjacielskie stosunki istniejące między mocarstwami a Stanami Zjednoczonymi oświadczamy, że będziemy uważać wszelkie próby rozszerzenia ich systemu na drugą część tej półkuli za niebezpieczną dla naszego spokoju i bezpieczeństwa. […] Polityka, jaką prowadzimy w stosunku do Europy, od początku wojen, które tak długo zaprzątały tę część globu, pozostała ta sama: polegała ona na niewtrącaniu się w sprawy wewnętrzne jakiegokolwiek państwa […]. Jednakże, w sprawach dotyczących [kontynentów amerykańskich] zmieniają się okoliczności. Jest niemożliwe, aby mocarstwa sprzymierzone chciały narzucić swój system polityczny jakiejś części tych kontynentów bez zagrożenia naszemu szczęściu i naszemu pokojowi.

Tłumaczenie napisu: STULECIE DOKTRYNY MONROE.

Aleksander I nadał Królestwu liberalną konstytucję, ale od pierwszych lat była ona łamana przez niego samego i jego brata – wielkiego księcia Konstantego, a przede wszystkim – przez najwyższe polskie władze Królestwa. […] Polacy, a raczej oświecone i aktywne politycznie warstwy polskiego społeczeństwa, różnie przyjęły decyzje kongresu wiedeńskiego w sprawach polskich. Najżarliwsi patrioci wierzący w dobre intencje Aleksandra I i jego nieograniczone możliwości byli rozczarowani.

Nikczemny rząd najezdniczy, rozwścieklony oporem męczonej przezeń ofiary, postanowił zadać jej cios stanowczy: porwać kilkadziesiąt tysięcy najdzielniejszych, najgorliwszych jej obrońców, oblec w nienawistny mundur moskiewski i pognać tysiące mil na wieczną nędzę i zatracenie. […] Do broni więc Narodzie Polski, Litwy i Rusi! Do broni! Bo godzina wspólnego wyzwolenia już wybiła, stary miecz nasz wydobyty, święty sztandar Orła, Pogoni i Archanioła rozwinięty.

Nazwa: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

Niemcy nie oczekują od Prus liberalizmu, lecz siły. Bawaria, Wirtembergia, Badenia mogą tolerować liberalizm, i dlatego nikt nie przeznacza im roli Prus. Prusy powinny zebrać i zachować swoje siły aż do odpowiedniej chwili, którą już niejednokrotnie zmarnowały. Granice Prus po traktacie wiedeńskim nie sprzyjają zdrowemu życiu państwowemu. Wielkich zagadnień chwili nie rozstrzyga się za pomocą mów czy postanowień większości (to właśnie był wielki błąd lat 1848 i 1849), lecz żelazem i krwią.

.........................

.........................

Rozstrzygnięcie: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

Lata	Wskaźniki produkcji przemysłowej1	Szacunki bezrobocia w tys. osób2
1929	101	210
1931	74	1179
1932	59	1669
1934	71	1651
1935	76	1513

¹ 1928 rok=100

² Obliczenia wg Stefana Lewego, Instytut Spraw Społecznych, 1938 r.

Nazwa zjawiska: .........................

Wniosek:

.........................

Chamberlain był przekonany, że żądania Hitlera zostały zaspokojone i mocarstwa wspólnie oddaliły groźbę wojny. Po powrocie do Londynu oznajmił, że układ […] oznacza „pokój dla naszych czasów” […]. Pokojową misję premiera z entuzjazmem popierało społeczeństwo. Uznanie dla niej wyraził parlament brytyjski, a cała Europa odetchnęła z ulgą. Paniczny strach przed nową wojną nadal był powszechny […].

W niektórych środowiskach mówiono wręcz o kapitulacji i zdradzie wobec Czechosłowacji, wzmocnieniu państw osi i osłabieniu prestiżu i pozycji Zachodu. W ich opinii zmiana równowagi sił w Europie, do której powoli prowadził rozwój wypadków od początku lat trzydziestych, stała się faktem.

Podaj poprawne dokończenie zdania i uzasadnij odpowiedź, odwołując się do obu źródeł.

Informacje zawarte w obu źródłach nawiązują do postanowień

A. traktatu w Rapallo.

B. traktatu w Locarno.

C. traktatu w Moskwie.

D. traktatu w Monachium.

Uzasadnienie:

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

Rok 1956 wyznaczał bowiem nie tylko powrót do władzy [„Wiesława”] z jego niesprecyzowanym nigdy i nigdzie hasłem „polskiej drogi do socjalizmu”. Przede wszystkim zamykał definitywnie okres stalinowski w Polsce, choć oczywiście nie oznaczał końca systemu zaprowadzonego tu po II wojnie światowej. Można najwyżej powiedzieć z dzisiejszej perspektywy, iż był początkiem końca systemu – przy czym „koniec systemu” trwał ponad 30 lat i w żadnym razie nie przebiegał bezkonfliktowo.

Gdy uspokoiło się popaździernikowe wrzenie, społeczeństwo w swej masie mniej lub bardziej biernie zaakceptowało ustrój, który – w odróżnieniu od stanu z lat poprzednich, gdy trzeba było go się bać – „dał się lubić”. PZPR stała się znów machiną posłuszną rządzącej ekipie […]. Dwa były – ważne z punktu widzenia egzystencjalnego – odstępstwa od stalinowskiego wzoru: nie powrócono do półniewolniczej pracy przymusowej […] i forsowanej środkami administracyjnymi kolektywizacji rolnictwa. […] Było to odstępstwo niezmiernie ważne – traktowane nieraz jako ideologiczna skaza.

Rozstrzygnięcie: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

Art. 2 – Celem Wspólnoty jest, poprzez ustanowienie Wspólnego Rynku i stopniowe zbliżanie polityki ekonomicznej Państw członkowskich, popieranie harmonijnego rozwoju aktywności ekonomicznej w całości Wspólnoty

[…]. [Cel realizowany będzie] przez działania Wspólnoty polegające na:

[…]

b) wprowadzeniu wspólnej taryfy celnej […];

[…]

d) prowadzeniu wspólnej polityki w dziedzinie rolnictwa;

e) prowadzeniu wspólnej polityki w dziedzinie transportu;

[…].

Pełna nazwa organizacji: .........................

Państwa założycielskie:

.........................

.........................

Rosnący entuzjazm antymarksistowskiej rewolucji wsparty został wydarzeniem o decydującym wprost znaczeniu: 12 września w Warszawie władzę objął pierwszy po wojnie rząd niekomunistyczny. W nocy 9 listopada mur berliński stał się widownią rozpasanej orgii powszechnej radości i zniszczenia; młodzi Niemcy rozbijali go kilofami. Osiem dni później, 17 listopada, zaczęły się manifestacje w Czechosłowacji, kolejnym satelicie Moskwy, a następnego dnia – w Bułgarii. Dnia 16 grudnia bułgarska partia komunistyczna zrzekła się monopolu władzy politycznej, otwierając tym samym drogę do systemu wielopartyjnego. Wcześniej jeszcze niekończące się manifestacje w Pradze wymogły dymisję całego przywództwa komunistycznego. W większości przypadków te doniosłe zmiany dokonały się niemal całkowicie bez użycia przemocy, niekiedy nawet zupełnie pokojowo.

.........................

1. Podboje macedońskie na trwałe zmieniły świat starożytny. Odnieś się do powyższej tezy, charakteryzując przyczyny, przebieg i konsekwencje wojen toczonych przez Filipa II Macedońskiego i Aleksandra III Wielkiego. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe (s. 22–23).

2. Scharakteryzuj przyczyny i konsekwencje sporu o inwestyturę w Europie w XI i XII w. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe (s. 24).

3. Rewolucja, zanim wyszła na ulice, uprzednio dokonała się w umysłach ludzi. Odnosząc się do powyższej tezy, scharakteryzuj przyczyny wybuchu rewolucji we Francji w końcu XVIII w.

4. Walka zbrojna czy praca organiczna? Przedstaw dążenia Polaków do zachowania tożsamości narodowej w II połowie XIX i na początku XX wieku.

5. Władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy [Władysław Gomułka, 18 czerwca 1945 r.] Rozstrzygnij, czy zapowiedź rozwoju wydarzeń zawarta w słowach Władysława Gomułki znalazła potwierdzenie w wydarzeniach politycznych w Polsce w latach 1945–1948.

[Aleksander] pomaszerował do kraju Partów. Tu, korzystając ze spokoju, po raz pierwszy włożył na siebie strój obcokrajowca. I nie wiadomo, czy chciał tylko przystosować się do miejscowych obyczajów, zdając sobie sprawę, jak wielki wpływ na przychylne dla niego nastroje wśród ogółu ludności ma równość obyczajów i zewnętrznych form życia, czy też próbował w ten sposób wprowadzić u swoich Macedończyków perski zwyczaj padania przed królem na kolana, przyzwyczajając ich z wolna do zmiany etykiety dworskiej. […] Używał tego stroju początkowo w rozmowach z ludźmi pochodzenia niehelleńskiego […]. Później jednak zaczął się w nim pokazywać także publicznie i oficjalnie. Dla Macedończyków był to widok nieprzyjemny.

Z wyprawami Aleksandra zaczyna się nowy okres w dziejach Grecji, który przywykliśmy nazywać okresem hellenistycznym lub hellenizmem. Rozszerzenie granic świata greckiego, współistnienie Greków i ludów Wschodu na perskich niegdyś terytoriach, narodziny monarchii, których rozmiary i potęga nie miały sobie równych w poprzedniej historii Hellady, stworzyły nowe warunki, nowy porządek życia.

1. Kościół rzymski przez samego Boga został założony.

2. Tylko sam biskup rzymski może być prawnie nazwany biskupem powszechnym.

3. Tylko on sam może biskupów składać z godności lub do nich przywracać […].

8. On sam tylko może używać insygniów cesarskich […].

12. Jemu wolno władcami rozporządzać (a więc i cesarzy z tronu składać) […].

14. W całym kościele wolno mu duchownych mianować, gdzie by chciał.

Akt cesarski

Ja, Henryk […] posiadłości i lenna św. Piotra, zabrane od wybuchu tego sporu aż po dzień dzisiejszy […] zwracam, o ile mam je w posiadaniu, temuż św. Kościołowi Rzymskiemu, jeśli zaś których nie posiadam, dopomogę wiernie do ich odzyskania. […] I daję prawdziwy pokój […] Kalikstowi i św. Kościołowi Rzymskiemu i wszystkim, którzy po stronie jego stoją lub stali. A we wszystkich sprawach, w których św. Kościół Rzymski zażąda ode mnie pomocy, wiernie go wesprę […].

Akt papieski

Ja, Kalikst […] zezwalam, aby wybory biskupów i opatów królestwa niemieckiego […] obywały się w Twojej obecności. […] Wybrany zaś niechaj otrzyma od Ciebie za pomocą berła lenna i to, co Ci z tego tytułu wedle prawa winien będzie, niechaj wypełni; z wyjątkiem tego wszystkiego, co oczywiście należy do Kościoła Rzymskiego. […] Daję prawdziwy pokój Tobie oraz wszystkim, którzy po stronie Twojej są lub byli w czasie tego sporu.