Historia, matura próbna 2015 - poziom rozszerzony - pytania i odpowiedzi

Także i w dzisiejszej Jerozolimie świątynna teraźniejszość pozostaje niezmieniona. Żydzi nie posiadają świątyni. Wobec tego braku jej funkcję pełni – niejako w zastępstwie – Ściana Płaczu. Mizerny okruch muru z okresu herodiańskiego, daleka reminiscencja dostojnej budowli Jahwe, którą Tytus¹ chciał ocalić, tknięty jej artyzmem, wzniosłością i sławą. 

Za punkt wyjścia do dalszego spaceru po Jerozolimie niech nam posłużą pierwsza linia murów oraz meczet Skały – ten na wprost, ze złotą kopułą. Idźmy wzrokiem wzdłuż linii murów w kierunku północnym, czyli na prawo od nas, mińmy Bramę Szczepana, przez którą wiedzie najkrótsza droga ku Górze Oliwnej, i dojdźmy do północnego narożnika, gdzie mur łamie się pod kątem niemal prostym ku zachodowi. Będzie to gdzieś w połowie starej Jerozolimy. Możemy w tym celu orientować się położeniem Bazyliki Grobu Pańskiego – budowlą oznaczoną dwiema szarymi kopułami, niestety bardzo słabo widocznymi w plątaninie dachów.

Stanowisko: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

Miasteczko – siedziba ongiś greckiej potęgi – jest małe, prowincjonalne i źle zabudowane. […] Resztki żałosnych ruin, pochodzących zresztą z późniejszych czasów, są bez śladu wielkości i piękna. […] Nie zdołano zatrzymać czasu, chociaż cała konstrukcja państwa i obyczajów […] była próbą ich zatrzymania. […] Dzieliła Równych od helotów – wyjętych spod prawa – socjalna przepaść. […] Władza w tym najbardziej oligarchicznym państwie greckim pozostawała w ręku garstki obywateli. […] Wojaczka stanowiła jedyne godne zajęcie Równych.

Źródło 1. Plan rzymskiego obozu wojskowego

Wyjaśnij, o czym świadczy podobieństwo zaprezentowanych obiektów. ......................... .........................

* W nawiasach podane zostały daty życia.

Kazimierz więc, przez krótki czas zabawiwszy u Niemców i zdobywszy tam wielką sławę i rozgłos rycerski, postanowił powrócić do Polski i poufnie oznajmił to matce. A gdy matka go przekonywała, by nie wracał do ludu wiarołomnego i jeszcze niezupełnie utwierdzonego w chrześcijaństwie, lecz spokojnie zadowolił się posiadaniem matczynego dziedzictwa – i sam cesarz prosił, by pozostał z nim, chcąc mu nadać nie byle jakie księstwo, odrzekł sentencjonalnie, jako człowiek wykształcony: „Żadnego dziedzictwa po wujach lub matce nie posiada się tak słusznie i zaszczytnie, jak [dziedzictwo] po ojcu”. I zabrawszy ze sobą 500 rycerzy, wkroczył w granice Polski […].

Przede wszystkim należy pamiętać, że akt lokacji miasta nie jest zjawiskiem identycznym w XIII i XV w. We wcześniejszych okresach było to eksperymentowanie, szukanie sposobu ulepszenia gospodarki […]. Ten stan rzeczy zmieniał się stopniowo wraz z pojawieniem się innych motywów i bodźców. W grę wchodziły coraz bardziej potrzeby polityczne, militarne, związane z tworzeniem siły społecznej popierającej króla i prestiżowe. Każdy możnowładca – świecki czy duchowny – chciał mieć własne miasto, ono podnosiło jego prestiż, wartość włości, stawiało na wyższym miejscu w hierarchii społecznej. Niekiedy zatem akty lokacji stanowiły program nie tylko – choć najczęściej – gospodarczy, ale również polityczny i propagandowy.

Tak doszło tedy do rzezi w dzień św. Bartłomieja, zwany niekiedy nocą, mylnie, jako że trwała od 6 rano do 6 wieczorem 24 sierpnia 1572 r. Padły tysiące hugenotów […], obecna w stolicy szlachta hugenocka zginęła pod nożami morderców […]. Henryk Burbon i kuzyn jego, młody Condé, uratowali życie, przechodząc na katolicyzm.

Jedynym rozwiązaniem dla antyhabsburskiego stronnictwa było poparcie kandydatury królewicza francuskiego Henryka księcia Andegawenii. Rozważano taką możliwość od dawna, Zygmunt August sam wymieniał przed laty, obok Habsburga, Piasta legnickiego i Szweda, królewicza francuskiego jako jednego z czterech ewentualnych następców.

My, Rady Koronne, duchowne i świeckie, i rycerstwo wszystko, i stany insze jednej a nierozdzielnej Rzeczypospolitej […]. 

Oznajmujemy wszystkim […], iż pod tym niebezpiecznym czasem, bez króla pana zwierzchniego mieszkając, staraliśmy się o to wszyscy pilnie na zjeździe warszawskim, jako byśmy przykładem przodków swych sami między sobą pokój, sprawiedliwość, porządek i obronę Rzeczypospolitej zatrzymać i zachować mogli. […] A inaczej na żadnego pana nie pozwalać, jedno z takową […] umową: iż nam pierwej prawa wszystkie, przywileje i wolności nasze, które są i które mu podamy wprost [po obraniu], przysiąc ma. 

A mianowicie to przysiąc: pokój pospolity między rozerwanymi i różnymi ludźmi w wierze i w nabożeństwie zachowywać […].

Stanowisko: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

Wspólne dla szlachty i magnaterii było przeświadczenie […] o dziejowej misji Polski w obronie cywilizacji zachodniej przed naporem „Wschodu” (Turków, Moskwy) oraz przekonanie o szczególnej roli własnej klasy. Zamykanie się w ramach własnego stanu i własnego narodu miało swą drugą stronę, mianowicie niechęć do obcych i ich wpływów, przeradzającą się często […] w bardzo ostrą formę tej niechęci – ksenofobię.

Nazwa: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

List Katarzyny II do księcia Grigorija Potiomkina z Carskiego Sioła, 29 VII 1791 r. [fragment]

Przemiana rządu w Polsce, jeżeli tylko nabierze stałej siły i działalności, nie może być korzystną dla jej sąsiadów; to rzecz niewątpliwa […]. 

Lecz skoro niechętni tej reformie, jenerał-artylerii Potocki i hetman polny Rzewuski, nie tając swego sposobu myślenia, chcą i sądzą koniecznym rozpocząć swe działania niezwłocznie, ażeby nie dać ustalić się zmianom w ich ojczyźnie dokonanym, to w takim stanie rzeczy niepodobna i nam opóźniać pomocy naszej. Potrzeba jednak, aby oni sami dali temu początek zebraniem przychylnego i poważnego stronnictwa […]. 

Roztropność nakazuje nam wielką oględność na dwór berliński, aby o ile można starać się powstrzymać go od wystąpienia przeciwko nam, dopóty przynajmniej, dopóki stronnictwo nasze w Polsce nie wzmocni się w ludzi i w środki. 

Trudno obrachować, jaki będzie wypadek dzisiejszych naszych zabiegów; lecz jeżeli z pomocą Wszechmocnego, na naszą stronę rezultat wypadnie, to dwojakiego rodzaju korzyści mogą dla nas wypaść: albo obalając teraźniejszą formę rządu i przywracając dawną polską wolność, zapewnimy tym samym na dalsze czasy państwu naszemu spokój zupełny; albo, gdyby król pruski okazał nieprzełamaną chciwość, zmuszeni będziemy […] zezwolić na nowy podział Polski […].

Rosyjską wiktorię […] świętowano z zapałem, radością i ulgą. Na publicznych pokazach lud oglądał klasyczne wizerunki cara jako Herkulesa, łuki triumfalne i nawiązania do historii antycznego Rzymu, sztuczne ognie i parady. W kraju i za granicą publikowano ryciny, mapy i opisy bitwy, rozgłaszając nowiny tym, którzy nie mogli wziąć w niej udziału. Bitwa zamknęła starą epokę i otwarła nową, wywołując z rozmysłem wrażenie, że jest to era europejska.

Protokół Komisji¹ od Jego Królewskiej Mości [Stanisława Augusta Poniatowskiego] i Rzeczypospolitej do rozrządzenia wszelkimi dobrami post suppressum Institutim Societas Iesu [po zlikwidowanym Towarzystwie Jezusowym]

Działo się w Warszawie w klasztorze księży bernardynów […] roku pańskiego 1774 […]. Sesja 1 […]. Na tej sesji […] my komisarze umówiliśmy: 1) żeby rekwirować Komisję Edukacyjną o komunikowanie [domagać się od Komisji Edukacji Narodowej przekazywania informacji o] lustracji² tych, które już ma, i o uwiadomienie o tych, których jeszcze nie ma; 2) żeby podać do gazet wiadomość o zaczynać się mającej Komisji Rozdawniczej […] i donieść […], jakie są requisita [wymagania] przez Rzeczpospolitą przepisane dla tych, którzy concurrunt [konkurują] do nabycia dóbr po zgaszonym zakonie jezuickim […].

Dostojny Sejmie Związkowy.

My, niżej podpisani, zgromadzeni na Targach we Frankfurcie, niemieccy kupcy i fabrykanci, zbliżamy się, przygnębieni smutnym stanem ojczystego handlu i przemysłu, do Najwyższego Przedstawicielstwa niemieckiego narodu, aby ujawnić przyczyny naszej niedoli i błagać o pomoc. […] 38 pasów celnych i mytnych paraliżuje w Niemczech ruch wewnętrzny i wywołuje mniej więcej takie działanie, jak gdyby przewiązano każdy organ ciała ludzkiego, aby krew nie mogła przezeń płynąć do innego.

Stanowisko: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

Rozstrzygnięcie: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

Powierzenie przeprowadzenia reformy Nikołajowi Milutinowi¹, niegdyś liberałowi, było zapowiedzią decyzji korzystnych dla chłopów. Ukazy uwłaszczeniowe ogłoszono 2 III 1864 r. […] Ukazy obiecywały chłopom ziemię przez nich użytkowaną na własność, likwidowały wszelkie powinności, zasadniczo utrzymywały w mocy serwituty, powoływały do życia chłopski samorząd, obiecywały ziemię bezrolnym.

Wyjaśnij, dlaczego władze rosyjskie zdecydowały się na wprowadzenie wspomnianej w tekście reformy właśnie w roku 1864. ......................... .........................

Celem założonego […] Związku jest: wzmocnienie i skupienie niemczyzny na kresach wschodnich Rzeszy, osiedlonych polską ludnością, przez podniesienie i utrwalenie poczucia niemieckonarodowego, jak również przez wzmożenie i gospodarcze wzmocnienie niemieckiej ludności.

Podaj nazwę polityki prowadzonej przez zaborcę, której częścią były działania przedstawione w źródłach. .........................

Kolonie ofiarowują wolnym klasom i wyższej warstwie klasy robotniczej metropolii rynek zbytu, którego doniosłość powinna być szczególnie wzięta pod rozwagę. […] Inżynierowie, architekci, lekarze, urzędnicy z pewnymi zdolnościami, nie potrafią znaleźć [w metropolii] zatrudnienia popłatnego w stosunku do ich umiejętności i talentów. Te kadry zawsze wzbogacające życie kolonialne dają mu do dyspozycji niezmierzone źródła. W kolonii […], takiej jak Indie lub Jawa, pełnią oni funkcje publiczne: są sędziami, administratorami, prawnikami, profesorami […]. Otóż to właśnie, poza handlem i przemysłem we właściwym tego słowa znaczeniu, robią fortunę w Indiach, lub przynajmniej uzyskują tam dostatek, których metropolia lub kraje obce nie potrafiły im zapewnić.

Źródło 1. Pismo kanclerza Bernarda von Bülowa do marszałka dworu Ernsta von Mirbacha (1899 r.)

Przez uzyskanie koncesji na założenie kabla otrzymujemy bezpośrednie połączenie telegraficzne z Konstantynopolem. Połączenie to, jak można przewidzieć, będzie początkiem nowej linii o światowym znaczeniu. Tutaj należy także podkreślić znaczenie planu przedłużenia anatolijskiej linii kolejowej do Bagdadu, linii, która, jak można się spodziewać, stanie się podstawą dalszego gospodarczego udostępnienia Azji Mniejszej.

Żył w latach 1873–1915. Urodził się Ditkowicach, w powiecie tarnopolskim. Kształcił się w gimnazjum w Tarnopolu, a następnie w Krakowie. Podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W lipcu 1896 r. podjął pracę jako prawnik w Prokuratorii Skarbu we Lwowie. Pracę zawodową łączył z działalnością w Towarzystwie Historii i Zabytków Krakowa. Latem 1914 r. został zmobilizowany. Dostał zgodę swoich przełożonych na przeniesienie do I Brygady Legionów Polskich. Początkowo przydzielono go do służby w Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego. Nieoczekiwanie zrezygnował z tej pracy i poprosił o przeniesienie do służby liniowej. 1 lipca 1915 r. został przydzielony jako szeregowiec do 1. Pułku Piechoty Legionów. Zginął jako żołnierz Legionów w dniu 25 X 1915 r. w bitwie pod Kuklami, nad Styrem.

Uzasadnij, że dane w tabeli ilustrują zjawisko nożyc cen.

.........................

.........................

Źródło 1. Michaił Tuchaczewski, Wykłady wygłoszone na kursie uzupełniającym Akademii Wojskowej Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej w Moskwie, 7–10 lutego 1923 r. [fragment]

Położenie w Polsce przedstawiało się […] pomyślnie dla rewolucji. Silny ruch proletariatu i nie mniej groźny ruch robotników rolnych stawiał burżuazję polską w niezmiernie trudnym położeniu. Wielu komunistów polskich sądziło, że wystarczy nam dojść do etnograficznej granicy Polski, aby rewolucja proletariacka w Polsce stała się nieunikniona i zupełnie pewna. Istotnie, po zajęciu rejonu białostockiego spotkaliśmy się z gorącym przyjęciem i poparciem ludności robotniczej. Na mityngach masowych uchwalano rezolucje o wstąpieniu do Armii Czerwonej. Włościanie początkowo traktowali nas podejrzliwie pod wpływem agitacji księży i szlachty, ale bardzo szybko oswoili się z nami i uspokoili. Parobcy rolni wyraźnie z nami sympatyzowali. Tak więc wszystko, co widzieliśmy w zajętej części Polski, bezwarunkowo sprzyjało ofensywie socjalistycznej i gotowe było ją poprzeć.

Pan Tuchaczewski prowadził swe armie ku Wiśle i za Wisłę w imieniu i z zadaniem niesienia siłą tego, co w rozważaniach zagadnienia nazywa rewolucją. […] Już sam tytuł zadania wojennego ma w sobie wyraźne ślady faktu, że rewolucja wewnętrzna nie istniała, gdy ją na ostrzach bagnetów z zewnątrz przynosić trzeba było. W każdym razie faktem było niezaprzeczonym, co stwierdza i pan Tuchaczewski, że sowiecka Rosja wojnę prowadziła z nami pod hasłem narzucenia nam, Polakom, ustroju jednakowego z sobą, tzn. sowieckiego, i ten cel ochrzciła nazwą rewolucji z zewnątrz.

Stanowisko: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

Wojna doprowadziła do charakterystycznych zmian w polityce wewnętrznej i propagandzie. Już samo określenie – „Wielka Wojna Ojczyźniana” – było czymś niezwykłym w państwie marksistowskim. Komunistyczne i proletariackie slogany zostały na czas wojny wyparte przez apologię wielkorosyjskiego patriotyzmu, z leksykonu mass mediów zniknęły słowa: „partia”, „socjalizm”, „komunizm”.

Tłumaczenie:

KAPITAN KRAJU RAD

PROWADZI NAS OD

ZWYCIĘSTWA DO

ZWYCIĘSTWA!

Dowódca rosyjski generał

feldmarszałek

Michaił Kutuzow

BOHATERSKIM

CZYNOM

CHWAŁA,

CZEŚĆ,

PAMIĘĆ.

NIECH PRZYKŁADEM

DLA WAS W TEJ

WOJNIE BĘDZIE

BOHATERSKA

POSTAWA NASZYCH

WIELKICH PRZODKÓW!

J. STALIN

Stanowisko: .........................

Uzasadnienie:

.........................

.........................

1. Żądamy ustąpienia obecnej Centralnej Rady Związków Zawodowych, która nigdy nie występowała w obronie mas pracujących. Żądamy niezależnych Związków Zawodowych podległych klasie robotniczej.

2. Żądamy obniżki cen na artykuły spożywcze do wysokości z dnia 12 XII […].

3. Żądamy podwyżki płac o 30%. […]

[…]

10. Żądamy ukarania winnych masakry robotników walczących o słuszną sprawę i bezwzględnego zakazu strzelania do bezbronnych mas pracujących.

11. Żądamy ukarania winnych, którzy dopuścili do obecnego kryzysu ekonomicznego kraju, niezależnie od zajmowanego stanowiska w Partii i Rządzie.

12. Żądamy cofnięcia nazwania robotników chuliganami w prasie, telewizji i radiu i ukarania tych, którzy tak nas nazwali. […]

Wyjaśnij treść plakatu, interpretując jego elementy graficzne.

.........................

.........................

1. Dlaczego chrześcijaństwo stało się religią panującą w starożytnym Rzymie? Przedstaw i uzasadnij swoje stanowisko. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe.

2. Scharakteryzuj pozycję króla w monarchii stanowej w Polsce XIV–XV wieku.

3. Wyjaśnij rolę Polski w przeniesieniu wzorców cywilizacji zachodniej na obszary ruskie i litewskie w XVI–XVII wieku.

4. Rozważ, jakie czynniki sprzyjały rozwojowi gospodarczemu Stanów Zjednoczonych w II połowie XIX w. W pracy wykorzystaj załączone materiały.

5. Oceń znaczenie Jesieni Ludów dla państw Europy Środkowo-Wschodniej.

Atoli ani pod wpływem zabiegów ludzkich, ani darowizn cesarza i ofiar błagalnych na rzecz bogów nie ustępowała hańbiąca pogłoska i nadal wierzono, że pożar był nakazany. Aby ją więc usunąć, podstawił Neron winowajców i dotknął najbardziej wyszukanymi kaźniami tych, których nienawidzono […]. Schwytano więc naprzód tych, którzy wiarę tę publicznie wyznawali, potem na podstawie ich zeznań, ogromne mnóstwo innych, i udowodniono im nie tyle zbrodnię podpalenia, ile nienawiść ku rodzajowi ludzkiemu. A śmierci ich przydano to urągowisko, że okryci skórami dzikich zwierząt, ginęli rozszarpywani przez psy albo przybici do krzyżów [albo przeznaczeni na pastwę płomieni i] gdy zabrakło dnia, palili się, służąc za nocne pochodnie.

Źródło B

A zatem uradziliśmy dać chrześcijanom i wszystkim innym wolność wyznawania religii, jaką kto chce, by dla nas, jako też dla wszystkich, pod naszą opieką zostających, Bóstwo istniało na stolicy niebieskiej jako cel modłów i źródło zmiłowania. Przeto zdrową radą powodowani i z najsłuszniejszej wychodząc zasady, uznaliśmy, iż nie należy odmawiać wolności bezwzględnie nikomu, kto by umysł swój skierował czy to ku obrządkowi chrześcijan, czy też ku takiej religii, jaką dla siebie uważa za najodpowiedniejszą; by najwyższe Bóstwo, którego religii dobrowolnie ulegamy, mogło nam we wszystkim użyczać swej łaski i życzliwości.

Przeto spodobało się nam uświadomić Łaskawość Twoją […], by teraz każdy z tych, którzy tę samą wolę mają zachowywania religii chrześcijańskiej, swobodnie i po prostu, bez jakiegokolwiek niepokoju i naruszenia to samo mógł zachowywać.

Postanowiliśmy Troskliwość Twoją jak najgruntowniej o tym uwiadomić, abyś wiedział, że daliśmy także chrześcijanom wolną i bezwzględną możność wyznawania ich religii. [...] również i dla innych podobnie wolna i otwarta przyznana została możność w naszych spokojnych czasach wybrania sobie przedmiotu kultu, ponieważ pod żadnym względem nie chcemy uwłaczać ani honorowi kogokolwiek, ani religii.

Państwo	1840	1870	1914
Belgia	334	2 897	4 676
Francja	410	15 544	37 400
Rosja	27	10 731	62 300
Stany Zjednoczone	4 510	84 675	410 475
Wielka Brytania	2 390	21 558	32 623

 

EQUAL RIGHTS - RÓWNE PRAWA

CITIZENSHIP - OBYWATELSTWO

na temat nr .........................

.........................

.........................