Historia, matura 2023 przykładowa - poziom rozszerzony - pytania i odpowiedzi

Fragment mowy
Nasz ustrój polityczny […] opiera się na większości obywateli, a nie na mniejszości. W sporach prywatnych każdy obywatel jest równy w obliczu prawa; jeśli zaś chodzi o znaczenie, to jednostkę ceni się nie ze względu na jej przynależność do pewnej grupy, lecz ze względu na talent osobisty, jakim się wyróżnia; nikomu też, kto jest zdolny służyć ojczyźnie, ubóstwo albo nieznane pochodzenie nie przeszkadza w osiągnięciu zaszczytów. W naszym życiu państwowym kierujemy się zasadą wolności.

Fragment dokumentu

Gdyśmy się szczęśliwie, ja, cesarz Konstantyn, jak również ja, cesarz Licyniusz, […] zjechali i wszystko, co dotyczy dobra i bezpieczeństwa publicznego omawiali, uznaliśmy za konieczne […] chrześcijanom i wszystkim dać zupełną wolność wyznawania religii, jaką kto zechce. W ten sposób bowiem bóstwo w swej niebieskiej siedzibie i dla nas, i dla wszystkich, którzy naszej poddani są władzy, zjednać będzie można i usposobić łaskawie. Ze zbawiennych więc i słusznych powodów postanowiliśmy powziąć uchwałę, że nikomu nie można zabronić swobody decyzji, czy myśl swą skłoni do wyznania chrześcijańskiego, czy do innej religii, którą sam za najodpowiedniejszą dla siebie uzna, a to dlatego, by najwyższe bóstwo, któremu cześć według swobodnego przekonania oddajemy, mogło nam we wszystkich okolicznościach okazać zwykłą swą względność i przychylność.

Fragment opracowania historycznego

Opanowanie przez Arabów krajów o wysokim poziomie cywilizacji i unormowanym przez wielowiekową tradycję ustroju państwowym zmuszało zwycięzców do przeprowadzenia reform w rządzonym dotąd patriarchalnie państwie teokratycznym. […] [U]trzymali w zajętych przez siebie krajach dawną administrację, [która] działała z upoważnienia zwycięzców i na ich rzecz pobierała wszystkie obowiązujące dotąd podatki. Z czasem dopiero pojawią się nowe daniny. […] [I]nnowiercy, w zamian za możność korzystania z ziemi, musieli opłacać specjalny podatek gruntowy (charadż). Podobnie wszyscy innowiercy, którzy znaleźli się w obrębie państwa arabskiego i pod jego opieką, zostali pociągnięci do opłaty pogłównego (dżyzje). […] Wyznawcy islamu, bez wywierania nacisku, propagowali naukę Mahometa wśród ludności pochodzenia niearabskiego. […] Arabowie okazali się tym rzadkim rodzajem zdobywców, który […] nie tylko nie zahamował postępu cywilizacji, z jaką przyszło się [im] zetknąć, ale potrafił ją przejąć i stać się nawet jej gorliwym propagatorem.

Źródło 1. Fragmenty kronik średniowiecznych

Fragment A:
Po uwolnieniu tedy i odbiciu ojczyzny i po wygnaniu obcych ludów, nie mniejszy pozostał [temu władcy] trud orężnego pokonania własnego ludu i swoich prawowitych poddanych. Był bowiem pewien człowiek, imieniem Miecław, cześnik i sługa jego ojca […], a po śmierci tegoż we własnym przekonaniu książę i naczelnik Mazowszan. […] [Władca ten], oburzony, że sługa ojca i jego własny siłą zatrzymuje Mazowsze […], zebrał nieliczną wprawdzie, lecz zaprawioną w walkach garść wojowników i stoczył zbrojnie bitwę, w której Miecław poległ, a on tryumfalnie zdobył zwycięstwo, pokój i cały kraj.

Fragment B:
W jaki zaś sposób był cesarz przez niego wówczas podejmowany i przez jego kraj aż do [stolicy] wiedziony, rzecz to nie do uwierzenia i wprost nie da się opowiedzieć. Widząc z daleka miasto upragnione szedł doń pobożnie bosymi stopami, a przyjęty z czcią niezwykłą przez biskupa tamecznego Ungera, wprowadzony został do kościoła, błagając zlany łzami wstawiennictwa świętego męczennika dla pozyskania sobie łaski Chrystusowej. I niezwłocznie ustanowił tam arcybiskupstwo […]. Archidiecezję tę powierzył bratu wspomnianego męczennika, Radzymowi […].

Fragment C:
Jak zaś doszło do wypędzenia [tego władcy] z Polski, długo byłoby o tym mówić; tyle wszakże można powiedzieć, że sam będąc pomazańcem [Bożym] nie powinien był [drugiego] pomazańca za żaden grzech karać cieleśnie. Wiele mu to bowiem zaszkodziło, gdy przeciw grzechowi grzech zastosował i za zdradę wydał biskupa na obcięcie członków. My zaś ani nie usprawiedliwiamy biskupa zdrajcy, ani nie zalecamy [władcy], który tak szpetnie dochodził swych praw – lecz pozostawmy te sprawy, a opowiedzmy, jak przyjęto go na Węgrzech.

Mapa odkryć geograficznych

Źródło 1. Fragment opracowania historycznego

W dobie walk religijnych, ogarniających wówczas całą Europę, akt konfederacji stanowi dość wyjątkowy przykład tolerancji. Według jego postanowienia władze państwowe nie mogły nikogo pociągnąć do odpowiedzialności za wyznawaną religię. Zapewniając różnowiercom opiekę państwa i osobistą ochronę, uchwała konfederacji […] miała na myśli jedynie szlachtę, praktyka dopuszczała bowiem możliwość stosowania przymusu religijnego w stosunku do poddanych.

Fragment opracowania historycznego

Jacques Louis David, Śmierć Sokratesa [obraz olejny]

Fragment wypowiedzi

Jacy byli dwaj najgłupsi królowie Polski? Jan Sobieski i ja. Obydwaj uratowaliśmy Habsburgów od katastrofy.

Mikołaj I Romanow

Źródło 1. Mapa. Imperia kolonialne w Afryce na początku XX wieku (na tle współczesnych granic państw)

Opinie na temat bitwy warszawskiej

Opinia A: Gdyby Polska stała się radziecka […] pokój wersalski zostałby rozbity i cały system międzynarodowy, ustanowiony dzięki zwycięstwu nad Niemcami, runąłby. Francja nie miałaby wówczas buforu odgradzającego Niemcy od Rosji Radzieckiej […]. Sprawa wzięła taki obrót, że jeszcze kilka dni zwycięskiej ofensywy Armii Czerwonej, a nie tylko Warszawa zostałaby zdobyta (to nie było takie istotne), lecz rozbity zostałby pokój wersalski. Oto, na czym polega międzynarodowe znaczenie tej wojny.

Opinia B: Współczesna historia cywilizacji zna mało wydarzeń, posiadających znaczenie większe od bitwy pod Warszawą […]. Nie zna zaś ani jednego, które byłoby mniej docenione. Gdyby bitwa pod Warszawą zakończyła się była zwycięstwem bolszewików, nastąpiłby punkt zwrotny w dziejach Europy, nie ulega wątpliwości, iż z upadkiem Warszawy środkowa Europa stanęłaby otworem dla propagandy komunistycznej i dla sowieckiej inwazji. […] W wielu sytuacjach historycznych Polska była przedmurzem Europy przeciw inwazji azjatyckiej. W żadnym atoli momencie zasługi położone przez Polskę nie były większe, w żadnym niebezpieczeństwo nie było groźniejsze.

Plakaty z okresu II wojny światowej

Podaj obok fragmentów biografii odpowiadające im nazwiska.

Źródło 1. Fragment traktatu

Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich […] będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony […], udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa […].