Operator sprzętu ciężkiego wykonuje roboty ziemne, budowlane i drogowe, sterując maszynami lub innymi urządzeniami mechanicznymi.
Zawód operator sprzętu ciężkiego jest określeniem ogólnym dla operatorów wielu różnych maszyn i urządzeń, a co się z tym wiąże – posiadających różne uprawnienia operatorskie. Operator sprzętu ciężkiego pracuje na budowach, w terenie zamkniętym lub otwartym, sterując maszyną roboczą w różnych warunkach terenowych i technologicznych w następujących gałęziach gospodarki: budownictwo, kopalnictwo odkrywkowe i skalne. Maszyny i urządzenia techniczne stosowane przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych występują w trzech grupach, a mianowicie: maszyny do robót ziemnych (koparki jednonaczyniowe, koparko-ładowarki, koparko-spycharki, koparki wielonaczyniowe, koparki drenarskie, koparki wielonaczyniowe łańcuchowe, spycharki, równiarki, zgarniarki, ładowarki jednonaczyniowe, pogłębiarki jednoczerpakowe pływające, pogłębiarki wieloczerpakowe pływające, pogłębiarki ssące śródlądowe, palownice, kafary, młoty spalinowe, urządzenia wibracyjne do pogrążania i wyrywania, wiertnice do kotwi, wiertnice poziome z zasilaczem hydraulicznym, świdroustawiacze słupów, maszyny do czyszczenia i renowacji rowów melioracyjnych); maszyny do robót drogowych (zespoły maszyn do produkcji mieszanek bitumicznych, maszyny do rozkładania mieszanek bitumicznych, skrapiarki do nawierzchni bitumicznych, repavery i remixery, remontery nawierzchni, recyklery, frezarki do nawierzchni dróg, maszyny do produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw, zespoły maszyn do produkcji mieszanek betonowych, maszyny do stabilizacji gruntów, walce drogowe, odśnieżarki mechaniczne); maszyny różne i inne urządzenia techniczne (wielozadaniowe nośniki osprzętów, wyładowarki wagonów, lokomotywki wąskotorowe, maszyny do oczyszczania i izolacji rurociągów, betoniarki, pompy do mieszanki betonowej). Wszystkie wymienione maszyny i urządzenia należy traktować jako odrębne stanowiska pracy operatora sprzętu ciężkiego, natomiast grupy maszyn jako obszary występowania zawodu. Podstawą prawną, zgodnie z którą operator maszyn roboczych może wykonywać swój zawód po spełnieniu odpowiednich warunków, są aktualnie obowiązujące przepisy. Do obowiązków operatora sprzętu ciężkiego pracującego w określonych warunkach środowiskowych i technologicznych należy organizacja stanowiska pracy, wykonywanie obsługi technicznej i przygotowywanie maszyn i urządzeń technicznych do prac ziemnych i budowlanych, wykonywanie robót drogowych, ziemnych i budowlanych zgodnie z dokumentacją i we współpracy z innymi maszynami, sterowanie i nadzorowanie pracy linii technologicznych zespołów maszyn do produkcji mieszanek betonowych, produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw, mieszanek bitumicznych i innych. Operator sprzętu ciężkiego może prowadzić jednoosobową działalność gospodarczą po spełnieniu określonych warunków prawnych.